RPO krytycznie o dostępie do ksiąg wieczystych

Zdaniem RPO ustawa o księgach wieczystych i hipotece odmiennie reguluje kwestię wydawania odpisów ksiąg wieczystych prowadzonych w wersji analogowej, niż to jest w przypadku ich elektronicznych odpowiedników. W pierwszym przypadku wydaje się je na żądanie sądu, prokuratora, notariusza, organu administracji rządowej oraz jednostki samorządu terytorialnego, a w wypadkach uzasadnionych – również na żądanie osoby, której określony wpis dotyczył. O odpisy elektroniczne może się zaś ubiegać każdy. Sprawę utrudnia fakt, że jeszcze nie wszystkie księgi wieczyste dostępne są w formie cyfrowej i sytuacja taka utrzyma się jeszcze przez kilka lat.

Kolejny problem z księgami wieczystymi to – zdaniem RPO – ograniczenia w uzyskaniu odpisów dokumentacji księgi wieczystej. Trudno bowiem znaleźć racjonalne przyczyny, dla których ich uzyskanie dostępne jest szerokiemu kręgowi zainteresowanych, a gdy dany podmiot chce wyłącznie przejrzeć akta księgi wieczystej, musi wykazać interes prawny. Co więcej, jeśli – zgodnie z zapatrywaniami doktryny – możliwość przejrzenia akt księgi wieczystej uzależniona byłaby od ujawnienia prawa w księdze, to skutkowałoby to nadmiernym ograniczeniem praw, np. podmiotów pragnących wystąpić z roszczeniem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Na problem utrudnionego dostępu do ksiąg wieczystych w listach do Ministerstwa Sprawiedliwości zwracała uwagę także Geodezyjna Izba Gospodarcza. Zdaniem jej członków przez wiele lat geodeci, podobnie jak notariusze i sędziowie, mieli prawo do przeglądania akt ksiąg wieczystych czy zbiorów dokumentów bezpośrednio w archiwach, bez żadnych ograniczeń. Tymczasem w świetle obowiązujących przepisów geodeta, tak jak każdy interesant z ulicy, musi udowodnić swój interes prawny, żeby sprawdzić stare mapy, zbadać przebieg granic itp. W odpowiedzi przedstawiciel resortu napisał, że obowiązujące w tej kwestii przepisy zawierają optymalne rozwiązanie i nie wymagają nowelizacji.

List RPO do MŚ